Yazar Murat Uzundede Mayıs 3, 2011
Önceki bölümde Su Kaynağı Tespiti ve Ölçme İşlemleri‘ ni incelemiştik. Bu bölümde Sprinkleri ve Sprink yerleşimlerini ele alıyoruz.
SPRİNKLER VE SPRİNK YERLEŞİMİ
- Sulama yapılacak arazinin ölçekli projesi çizilir ve mevcut bitki şekilleri (ağaç, çiçek, çim) proje üzerine işlenir.
- Arazi büyüklükleri göz önüne alınarak sulama başlıkları seçilir. Ancak bu karardan önce bitki yapısına uygun sulama şekline de karar vermeliyiz (yağmurlama, damlama vs.)
| ARAZİ ÖLÇÜSÜ | SULAMA BAŞLIKLARI |
|---|---|
| Geniş alanlar | Rotor sprinkler |
| Orta büyüklükteki alanlar | Mini rotorlar yada sprey sprinkler |
| Küçük alanlar | Bubbler, Mikro sprinkler |
Geniş Alanlarda Sulama - Rotor Sprinkler
2.1. SULAMA BAŞLIKLARINI DETAYLI İNCELEME
SULAMA BAŞLIKLARI YAĞMURLAMA HIZILARI ( mm/h)
SPRİNK YAĞMURLAMA HIZI NEDİR ? : Nozul tablolarında kare yada üçgen olarak görünen birimi mm/h olan değerdir ve kare yada üçgen olarak kafa kafaya yerleştirilmiş sprey pop-up ların operasyon süresi olan 1 saat zaman zarfında 1m2 alan içindeki su bloğunun mm olarak su yüksekliğini verir. Üçgen yerleştirmelerde yağmurlama hızı kare yerleştirmeye göre daha yüksektir. Bu farkı aşağıdaki örnekte net olarak görebilirsiniz.
| 15-KVF AYARLANABİLİR AÇILI NOZUL | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Açı | Bar | m | m3/h |  mm/h |  mm/h |
| 90° | 1.38 1.72 2.07 2.76 | 4.0 4.3 4.6 4.9 | 0,13 0,14 0,16 0,18 | 33 30 30 30 | 38 35 35 35 |
| 180° | 1.38 1.72 2.07 2.76 | 4.0 4.3 4.6 4.9 | 0,29 0,34 0,37 0,46 | 36 37 35 38 | 42 43 41 45 |
| 270° | 1.38 1.72 2.07 2.76 | 4.0 4.6 4.6 4.9 | 0,43 0,49 0,53 0,61 | 35 30 33 33 | 41 35 38 38 |
| 360° | 1.38 1.72 2.07 2.76 | 4.0 4.3 4.6 4.6 | 0,64 0,74 0,82 0,93 | 40 40 39 44 | 47 47 45 51 |
SPRİNK YAĞMURLAMA HIZI NEDEN ÖNEMLİDİR ?
Arazinin sulama süresi hesabında kullanılan en önemli kriterdir.Yağmurlama hızı, kesinlikle, toprağın su alma hızından daha düşük olmalıdır. Aksi durumda, toprak yüzeyinde su göllenmeleri, kaymak tabaka oluşumu, ve eğimli arazilerde toprak erozyonuna sebep olabilir.
Toprağın su alma hızı : Birim zamanda birim alandan toprak içerisine giren suyun hacmidir ve hız boyutuna sahiptir, cm/h ya da mm/h ile ifade edilirSeçilen sprinklerin yağmurlama hızları toprağın su alma hızını aşıyorsa başka bir sprink ya da farklı bir nozul seçilmelidir.Aşağıdaki tabloda değişik yapılarındaki toprağın su alma hızları görülmektedir.
| Toprak Bünyesi | Su Alma Hızı (mm/h) | |
|---|---|---|
| Sınırlar | Ortalama | |
| Kum ve Tinli Kum | 25 – 250 | 50 |
| Kumlu Tin | 13 – 76 | 25 |
| Tin | 8 – 20 | 13 |
| Killi Tin ve Milli Killi Tin | 2,5 – 15 | 8 |
| Milli Kil ve Kil | 0,3 – 5 | 3 |
Örnek olarak sprey başlıkların yağış oranları çok yüksektir. Dolayısı ile erozyona açık meyilli arazilerde ,ve geçirgenliği düşük killi zeminlerde kullanılması son derece sakıncalıdır.Her iki tabloyu ( Tablo3- ve 4) birlikte inceleyerek bunu görelim.
2.2 SPREY BAŞLIKLAR ve KULLANIM YERLERİ
Küçük alanlar,dar ve kıvrımlı arazilerde, su basıncının düşük olduğu hallerde tercih edilmelidir. Pop-up riser yüksekliği 5, 10, 15, 30 cm olarak imal edilirler.
5 – 10 cm Riser boyu ………….. çim alanlar
10-15 cm Riser boyu…………… çayır, yer örtücüler
15-30 cm Riser boyu…………… kısa boylu çalı gurupları için kullanımları uygundur.
Küçük alanlar,dar ve kıvrımlı arazilerde, su basıncının düşük olduğu hallerde tercih edilmelidir. Pop-up riser yüksekliği 5, 10, 15, 30 cm olarak imal edilirler.
5 – 10 cm Riser boyu ………….. çim alanlar
10-15 cm Riser boyu…………… çayır, yer örtücüler
15-30 cm Riser boyu…………… kısa boylu çalı gurupları için kullanımları uygundur.
2.3 SPREY ISLATMA ÇAPLARI VE NOZUL SECİMİ
Daha homojen su dağılımları için değişik ıslatma yarı çaplı nozullar üretilmiştir.
Daha homojen su dağılımları için değişik ıslatma yarı çaplı nozullar üretilmiştir.
Sabit açılı olarak üretildiği gibi, ülkemizde stok kolaylığı açısından genellikle el veya tornavida ile açısı ayarlanabilen VAN nozullar kullanılır.
Uniform bir sulama elde etmek için ıslatma çapına göre kafa kafaya yerleşimler şarttır bu sebepten nozul seçimine özellikle dikkat edilmelidir.
Aşağıda 2 bar basınçta K-RAIN firması üretimi RPS spreylerin nozul numarasına bağlı ıslatma yarı çapları seçim tablosu verilmiştir. Bu tablo proje yapım sırasında sprink seçiminde önemli bir yer tutacaktır.
| Nozul Numaraları | Islatma Yarıçapları (2 bar) |
|---|---|
| 8-KVF Nozul | 2,7 – 3,0 m |
| 10-KVF Nozul | 3,0 – 3,4 m |
| 12-KVF Nozul | 3,4 – 3,7 m |
| 15-KVF Nozul | 4,0 – 4,9 m |
| 17-KVF Nozul | 5,2 – 5,8 m |
Nozul üzerindeki tornavida başlı vida üzerinden nozul ıslatma çapı %25 oranında azaltılabilir. Ancak bu seçenek suyun homojen dağılımını bozup, suyun debisini azaltacağından, sadece lokal uygulamalarda tavsiye edilir. Özellikle rüzgarlı alanlarda su huzmesinin dağılımını önlemek için düşük açılı nozul seçenekleri kullanılır. Ancak bu nozulların, meyilli arazilerde kullanımı son derece sakıncalı olduğundan, dikkatli kullanmak gerekir.
Eğimli arazilerde operasyon sonrası lateral’de kalan su, en düşük kottaki sprinkten sızacaktır. Bu hallerde özel hazırlanmış cekvalf’ler kullanılmalıdır. Ancak kot farkının 4-5 metreyi geçen meyilli arazilerde bu tür cekvalfin kullanımı uygun değildir, bu tür arazilerde kullanım için sprink girişine takılan özel çekvalf’ler mevcuttur.
Sadece K-RAIN sprey pop-uplar’da gövdeye kaynaklı üst yatak mevcuttur. Bu özellik, düşük basınç koşullarında bile sızdırmayarak, riser’ ın tamamen yukarı çıkmasını sağlar. Bu özellik aynı zamanda sprinkin ilk çalışmasında oluşan debi by-pass’ ını azaltarak spreye sağlamlık ve uzun ömür sağlar.
Önümüzdeki bölümde rotor sprinkleri inceleyeceğiz…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder